چرا خطر برق‌گرفتگی در کلایمر وجود دارد؟

کار در ارتفاع همیشه با خطرات جدی همراه است، اما زمانی که از کلایمر ساختمانی (Building Climber) برای انجام کار استفاده می‌کنیم، یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برق‌گرفتگی است. بسیاری از حوادث مرگبار در پروژه‌های ساختمانی ناشی از تماس غیرمستقیم یا مستقیم با جریان برق هستند. یکی از ساده‌ترین و درعین‌حال مؤثرترین روش‌ها برای پیشگیری از برق‌گرفتگی، پوشیدن لباس و تجهیزات مناسب است.

در این مقاله به‌صورت کامل بررسی می‌کنیم که چه لباسی باید بپوشیم تا خطر برق‌گرفتگی روی کلایمر به حداقل برسد و چگونه انتخاب درست لباس می‌تواند بین زندگی و حادثه تفاوت ایجاد کند.

---

کلایمرها معمولاً با برق کار می‌کنند و شامل موتورهای الکتریکی، کابل‌ها و تابلوهای کنترل هستند. کوچک‌ترین نشتی برق، سیم‌کشی معیوب یا تماس با منبع برق می‌تواند باعث عبور جریان از بدن فرد شود. از آنجا که بدن انسان رسانای بسیار خوبی است، عبور جریان حتی در حد ۳۰ میلی‌آمپر می‌تواند کشنده باشد.

برق‌گرفتگی معمولاً در شرایط زیر رخ می‌دهد:

• لمس بدنه فلزی کلایمر در زمان وجود نشتی برق

• استفاده از ابزار یا کابل آسیب‌دیده

• پوشیدن لباس خیس یا عرق‌کرده هنگام کار

• نبود کفش یا دستکش ایمنی عایق

به همین دلیل، پوشیدن لباس مناسب یک الزام حیاتی است، نه یک انتخاب.

---

ویژگی‌های لباس مناسب برای جلوگیری از برق‌گرفتگی

برای کار با کلایمر، لباس باید سه ویژگی اصلی داشته باشد:

1. عایق برق بودن

2. مقاومت در برابر رطوبت و تعریق

3. راحتی و تهویه مناسب برای کار طولانی‌مدت

در ادامه، هر بخش لباس را به‌صورت جداگانه بررسی می‌کنیم:

---

۱. لباس کار (Overall / Coverall)

لباس کار باید از جنس عایق الکتریکی و فاقد قسمت‌های فلزی باشد.
بهترین گزینه‌ها شامل موارد زیر هستند:

• جنس پلی‌استر یا کتان ضخیم با آستر ضدالکتریسیته ساکن (Antistatic)
  این پارچه‌ها اجازه عبور جریان برق را نمی‌دهند و در عین حال سبک و مقاوم‌اند.

• فاقد زیپ یا دکمه فلزی:
  چون فلزها می‌توانند جریان را انتقال دهند. بهتر است از لباس‌هایی با چسب یا دکمه‌های پلاستیکی استفاده شود.

• آستین بلند و کاملاً بسته:
  تا از تماس مستقیم پوست با سطوح فلزی جلوگیری کند.

• رنگ روشن یا بازتاب‌دار:
  برای افزایش دید در کارگاه‌های شلوغ یا کم‌نور.

نکته: از پوشیدن لباس‌های خیس، پاره یا دارای لکه روغن خودداری کنید. روغن و رطوبت مقاومت الکتریکی پارچه را کاهش می‌دهد.

---

۲. کفش ایمنی مخصوص کار با برق

کفش ایمنی شاید مهم‌ترین بخش محافظتی بدن در برابر برق‌گرفتگی باشد.
زیرا پاها معمولاً مسیر خروج جریان از بدن هستند.

بهترین کفش‌ها برای کار روی کلایمر عبارت‌اند از:

• کفش ایمنی عایق برق (Electrical Hazard Resistant Shoes):
  این نوع کفش‌ها دارای زیره لاستیکی مقاوم در برابر ولتاژ بالا هستند.

• فاقد هرگونه قسمت فلزی:
  یعنی بدون میخ فلزی، سگک یا کلاهک فولادی.

• زیره ضد لغزش و مقاوم به روغن:
  چون معمولاً سطوح کلایمر لغزنده است.

• استاندارد بین‌المللی ASTM F2413 یا IEC 61340:
  کفش‌هایی که این استاندارد را دارند برای کار با تجهیزات برقی مناسب هستند.

نکته: هرگز از کفش ورزشی یا پلاستیکی معمولی استفاده نکنید. پلاستیک‌ها در صورت رطوبت، خاصیت عایقی خود را از دست می‌دهند.

---

۳. دستکش ایمنی عایق برق

دست‌ها معمولاً اولین بخش بدن هستند که با جریان برق تماس پیدا می‌کنند.
دستکش‌های عایق برق باید از جنس لاستیک طبیعی (Rubber Insulating Gloves) و دارای استاندارد IEC 60903 باشند.

انواع دستکش عایق برق بسته به سطح ولتاژ تقسیم می‌شوند:

• کلاس 00 تا کلاس 4
  (برای ولتاژهای 500 تا 36,000 ولت)

برای کار با کلایمر که معمولاً با برق 220 یا 380 ولت تغذیه می‌شود، کلاس 00 یا 0 کافی است.

ویژگی‌های دیگر:

• داخل آن می‌توان از دستکش پارچه‌ای نخی استفاده کرد تا عرق دست جذب شود.

• قبل از هر استفاده باید با باد یا هوای فشرده تست نشتی شود.

• هیچ‌گاه از دستکش آسیب‌دیده یا سوراخ استفاده نکنید.

---

۴. کلاه ایمنی غیررسانا

کلاه ایمنی نه تنها از سقوط اجسام جلوگیری می‌کند، بلکه می‌تواند نقش عایق الکتریکی داشته باشد.
کلاه‌های ایمنی مخصوص برق‌کاران از پلی‌اتیلن با چگالی بالا (HDPE) ساخته می‌شوند و در برابر جریان برق مقاومت بالایی دارند.

نکاتی برای انتخاب کلاه ایمنی مناسب:

• دارای برچسب Class E یا Class G باشد (بر اساس استاندارد ANSI Z89.1).

• فاقد هرگونه قسمت فلزی (مثل بست یا پیچ) باشد.

• در هوای گرم، دارای تهویه باشد تا از تعریق جلوگیری کند.

---

۵. عینک و محافظ صورت

در زمان بروز اتصال کوتاه یا جرقه، ممکن است ذرات داغ به چشم برخورد کنند.
برای این منظور، از عینک ایمنی ضد جرقه (Arc Flash Glasses) یا شیلد محافظ صورت استفاده کنید.

این تجهیزات معمولاً از پلی‌کربنات شفاف با مقاومت بالا ساخته می‌شوند و در برابر اشعه UV و حرارت مقاوم‌اند.

---

۶. جوراب و لباس زیر عایق

ممکن است ساده به نظر برسد، اما جوراب نیز در ایمنی نقش دارد.
جوراب‌های نخی خشک بهترین گزینه‌اند. از جوراب‌های مرطوب، نایلونی یا پلاستیکی استفاده نکنید، زیرا باعث انتقال جریان می‌شوند.

---

۷. کمربند ایمنی و تجهیزات صعود

کمربند ایمنی یا هارنس (Safety Harness) باید دارای بخش‌های فلزی محدود و ایزوله‌شده باشد. قسمت‌های اتصال (کارابین و قلاب‌ها) باید از فلز عایق‌شده یا پوشیده شده با مواد غیررسانا باشند تا تماس ناگهانی با برق منجر به شوک الکتریکی نشود.

---

۸. رعایت نکات عملی برای افزایش ایمنی

لباس مناسب تنها بخشی از ایمنی است. برای جلوگیری از برق‌گرفتگی روی کلایمر، رعایت چند نکته دیگر حیاتی است:

1. قبل از شروع کار، از سالم بودن کابل‌ها و موتور کلایمر مطمئن شوید.

2. کلایمر باید به سیستم ارت (Earth) مناسب متصل باشد.

3. از کار در هوای بارانی یا هنگام رطوبت بالا خودداری کنید.

4. در صورت تعریق زیاد، لباس یا دستکش را تعویض کنید.

5. تمام ابزارهای دستی باید دارای دسته عایق باشند.

6. هیچ‌گاه کابل برق را با دست یا لباس خیس لمس نکنید.

7. از همکاران خود فاصله ایمن بگیرید تا در صورت حادثه، جریان از شما عبور نکند.

---

۹. اشتباهات رایج که باعث برق‌گرفتگی می‌شوند

• استفاده از لباس کار فلزی‌دار (مثل کمربند یا زیپ فلزی)

• استفاده از کفش کار فولادی در محیط‌های برقی

• بی‌توجهی به لباس خیس یا عرق‌کرده

• پوشیدن تی‌شرت یا لباس آستین‌کوتاه

• استفاده از دستکش صنعتی معمولی به جای دستکش عایق برق

---

۱۰. انتخاب برند و استاندارد معتبر

برای خرید لباس ایمنی ضد برق، حتماً به برچسب استاندارد توجه کنید. برندهای معتبر معمولاً دارای تأییدیه‌های زیر هستند:

• IEC (International Electrotechnical Commission)

• ASTM (American Society for Testing and Materials)

• EN ISO 11612 برای لباس‌های ضد جرقه و حرارت

• CE Marking برای ایمنی اروپا

همچنین، بهتر است لباس‌ها و کفش‌ها از تولیدکنندگان معتبر صنعتی تهیه شوند تا در شرایط واقعی عملکرد ایمن خود را حفظ کنند.

---

نتیجه‌گیری

برق‌گرفتگی یکی از خطرناک‌ترین و سریع‌ترین نوع حوادث کارگاهی است که در یک لحظه می‌تواند منجر به مرگ شود. اما با انتخاب لباس و تجهیزات مناسب می‌توان احتمال این خطر را به نزدیک صفر رساند.

در کار با کلایمر ساختمانی، رعایت اصول ساده‌ای مثل پوشیدن لباس عایق برق، دستکش و کفش استاندارد، استفاده از کلاه ایمنی غیررسانا و پرهیز از لباس‌های فلزی‌دار می‌تواند از بروز فاجعه جلوگیری کند.

ایمنی هیچ‌وقت تصادفی اتفاق نمی‌افتد؛ بلکه حاصل دانش، پیش‌بینی و انضباط کاری است. پس هر بار که قصد دارید روی کلایمر بروید، به یاد داشته باشید که لباس شما اولین و مهم‌ترین خط دفاعی در برابر برق‌گرفتگی است.